De naam Van den Bergh
Uitgaande van een categorie indeling van geslachtsnamen behoort de naam “van den Bergh” bij de “Herkomstnamen”. Dit betreft een naam die iets over de herkomst van de naamdrager zegt. Ook de tussenvoegsels “van den” duiden hierop. De naam “bergh” kan verschillende betekenissen hebben. Het kan een verbastering zijn van “burch” of “borch”, dus van een versterking of die van “berch” van een kenmerk in het landschap. De namen Burch, Borch en Berch werden vroeger ook door elkaar heen gebruikt. De aanduiding “berg” werd al vrij snel voor een in het landschap kenmerkelijke verhoging gebezigd. Hierdoor komt de familienaam “van de(n) Berg(h)” ook op veel plaatsen voor zonder dat er sprake is van enige familieband. Zo komen talrijke families van deze naam in Nederland, België en Duitsland voor die geen enkele relatie tot elkaar hebben. De naam “van de(n) Berg(h)” komt uitaard in veel meer landen voor, de herkomst is dan echter voor zover bekend altijd uit de drie hiervoor genoemde landen. In Nederland staat de naam “van de(n) Berg(h)” in de top van de meest voorkomende familienamen.
In Nederland zijn de beroemdste naamdragers de familieleden van het grafelijke huis Van den Bergh. Over deze familie wordt in een later hoofdstuk en in een aparte bijlage meer geschreven. Ook bij deze grafelijke familie was de naam oorspronkelijk een herkomstnaam. Vanaf het tweede grafelijke huis “Van den Bergh” betrof het echter onder de naamscategorie aanduidingen een zogenaamde “relatienaam”. Dit omdat deze naam aangenomen moest worden door de erfgenamen van het grafelijke bezit met die naam. Dat de familienaam “van den Bergh” een “relatienaam” is, is dus een uitzondering. Dezelfde uitzondering komt voor bij de Joodse families met deze naam; deze families namen in de negentiende eeuw vaak andere namen aan om integratie bevorderende redenen.
De oudst aantoonbare afkomst van onze familie is uit Kessel/Ottersum. Dat daar ook de herkomst van de naam ligt, is onwaarschijnlijk. De naam werd zeker reeds eerder gevoerd. Dit valt af te leiden uit het gegeven dat de oudst bekende bewoners van de boerderij/herberg de Roepaen bij Ottersum zich naar hun verblijfplaats “aen die Roepaen” noemden. Indien de familienaam van de bewoners zich dan wijzigt, duidt dit erop dat deze nieuwe bewoners zich aan hun eigen naam verwant achtten en deze naam ook door de omgeving als vanzelfsprekend werd geaccepteerd. Onderzoek heeft aangetoond dat de naam in
Als naamdrager worden we natuurlijk veel geconfronteerd met de schrijfwijze. Anderen nemen tegenwoordig meestal voetstoots aan dat de naam zonder “H” wordt geschreven en wij zullen dit dan meestal wel corrigeren. Het is opvallend zoveel de naam “van den Bergh” – dus met een H geschreven – vanaf de eerste helft in de zestiende eeuw in Weeze voorkomt. Het zal in die tijd daar de meest gebruikelijke schrijfwijze zijn geweest. In bijna alle documenten vanaf de Ottersumse periode (ca 1730) wordt de naam echter zonder H geschreven. Frappant is hierbij dat de familie zelf, voor zover mij bekend, de naam altijd met een H is blijven schrijven. Bij de invoering van de burgerlijke stand in 1811 door de Franse overheersers is de schrijfwijze met een H dan ook gebleven. Nadien is in het Land van Cuyk in veel aktes de naam zonder H geschreven. Men hechtte in maatschappelijke zin dus vanaf de zeventiende eeuw tot ruim in de negentiende eeuw niet zo aan de juiste spellingswijze en gebruikte een spellingswijze zoals die voor de schrijver vanzelfsprekend was. De familie dacht er anders over want deze aktes werden steevast met een duidelijk leesbare handtekening inclusief H onderschreven. Deze standvastigheid van de familie om de naam te blijven schrijven zoals dat gebruikelijk was in de zestiende eeuw in het Kleefse is mijns inziens dan ook de reden dat we nu nog onze naam als “van den Bergh” schrijven. Het achterblad van de hieronder afgebeelde akte uit 1780, opgemaakt in Gennep, waarbij de kinderen van Peter van den Bergh ondertekenden met "van den Bergh", illustreert deze standvastigheid.
Vervolg: Familiewapen Van den Bergh